Z jednej strony upały, z drugiej walka o utrzymanie ciepła w domach i miejscach pracy zimą. Klimat w Polsce należy do wymagających, a jak się okazuje temperatura na zewnątrz ma wpływ na to jak się zachowujemy i jak przetwarzamy informacje. W artykule pokażemy wyniki badania nad znaczeniem temperatury na procesy poznawcze człowieka. Zdefiniujemy również czym jest funkcjonowanie poznawcze. Na koniec podpowiemy, o co zadbać, aby utrzymywać odpowiednią temperaturę latem i zimą.
Czym jest funkcjonowanie poznawcze?
Poznajemy świat za pomocą zmysłów. Jednak nie bylibyśmy w stanie przetworzyć wszystkich informacji, które otrzymujemy ze wszystkich narządów. Aby było nam łatwiej zrozumieć świat, wykorzystujemy procesy poznawcze – m.in. uwagę, spostrzeganie i pamięć. Dzięki uwadze skupiamy się tylko na istotnych elementach rzeczywistości, a pozostałe bodźce ignorujemy. Z pewnością teraz skupisz się na tym tekście, być może wykonujesz jeszcze dodatkowo prostą czynność jak picie herbaty. Jednak z pewnością nie zdajesz sobie sprawy z tego co dzieje się teraz za oknem – powiew wiatru czy jeżdżące po drodze samochody są ignorowane przez uwagę, bo nie są potrzebne do bieżącej czynności.
Z kolei spostrzeganie (inaczej percepcja) niejako łączy w całość elementy i pomaga nam stworzyć osobiste odwzorowanie świata. Pozwala nam na określenie (kategoryzację), tego co widzimy, słyszymy lub czujemy, aby w późniejszym czasie móc na to w adekwatny sposób zareagować.
Pamięć umożliwia nam przechowywanie informacji, które przeszły przez sito uwagi, przez dłuższy czas. Dzięki czemu możemy je przetwarzać (np. myśleć o nich) nawet jeżeli znikną już z pola widzenia. Pamięć umożliwia nam planowanie, przyspiesza spostrzeganie i rozwiązywanie problemów.
Znaczenie procesów poznawczych w życiu codziennym i w pracy
Dobre funkcjonowanie procesów poznawczych jest więc niezbędne do codziennego funkcjonowania i do pracy na każdym stanowisku. Gorsze ich funkcjonowanie na skutek zaburzeń czy wieku sprawia, że gorzej radzimy sobie z czynnościami wymagającymi podzielności uwagi, zapominamy o tym, co mamy do zrobienia. Właśnie dlatego powinniśmy dbać o ich jakość, na przykład poprzez czytanie książek, rozwiązywanie krzyżówek, a nawet poprzez zaplanowany trening poznawczy.
Jednak poziom naszej uwagi, pamięci czy spostrzegania może pogorszyć się również w warunkach, w których funkcjonujemy. Jednym z badanych aspektów jest działanie procesów poznawczych w różnych temperaturach. Przyjrzyjmy się, jak to wygląda.
Zimna temperatura a nasze funkcjonowanie poznawcze
Badania Palinkasa [1] nad wpływem zimna na zdolności poznawcze człowieka wykazały, że niskie temperatury mogą znacząco wpłynąć na wydajność poznawczą. Dotyczy to zwłaszcza zadań wymagających złożonego przetwarzania, myślenia i pamięci krótkotrwałej. Kontakt z zimnem prowadzi do zwiększenia liczby błędów oraz wydłużenia czasu reakcji, szczególnie w zadaniach angażujących czujność, rozumowanie i pamięć. U osób wystawionych na zimno stwierdzono, że dłuższy kontakt z niskimi temperaturami może prowadzić do osłabienia funkcji poznawczych, nawet bez znaczącego spadku temperatury ciała. Czyli nawet jeżeli będziemy dobrze ubrani, ale będziemy przebywać w pomieszczeniu, gdzie jest zimno (np. poniżej zera), to z czasem będziemy coraz gorzej funkcjonować pod względem poznawczym.
Ponadto zimno może również prowadzić do obniżenia motywacji oraz wzrostu negatywnych emocji, co dodatkowo pogarsza zdolność koncentracji i reakcje w sytuacjach awaryjnych. Mechanizmy tego wpływu mogą obejmować zarówno rozproszenie uwagi, jak i zwiększenie pobudzenia, które zakłóca normalne przetwarzanie informacji w mózgu. Warto zauważyć, że w badaniach laboratoryjnych często obserwuje się większy wpływ zimna na zadania o wysokiej złożoności, natomiast zadania proste są mniej podatne na pogorszenie.
A jak to wygląda w przypadku wysokich temperatur?
Wysoka temperatura a procesy poznawcze
Wysoka temperatura, podobnie jak zimno, ma znaczący wpływ na procesy poznawcze i emocje człowieka. Ekspozycja na ciepło, szczególnie w skrajnych warunkach, może prowadzić do obniżenia zdolności poznawczych, zwłaszcza w zakresie uwagi, czasu reakcji i funkcji wykonawczych, czyli tych, które pozwalają nam kontrolować własne zachowanie. Przegrzanie organizmu może powodować zmęczenie, dezorientację oraz problemy z koncentracją, co wpływa na ogólną wydajność umysłową. Długotrwały kontakt z wysokimi temperaturami może również prowadzić do wzrostu poziomu stresu, irytacji i agresji, co dodatkowo pogarsza zdolność do podejmowania racjonalnych decyzji. W skrajnych przypadkach może dojść do zaburzeń poznawczych, takich jak halucynacje czy omdlenia, co zagraża zdrowiu i bezpieczeństwu.
Na co dzień raczej nie mamy do czynienia ze skrajnie wysokimi temperaturami. Jednak jak się okazuje, nawet stosunkowo niewielkie różnice w temperaturze, mają znaczenie jeżeli chodzi o nasze funkcjonowanie poznawcze. Pokazało to pewne badanie.
Eksperyment z Szanghaju
Grupa naukowców pod przewodnictwem Lana [2] chciała sprawdzić, jaki wpływ na zdolności poznawcze ma temperatura powietrza (24°C, 26°C, 28°C). Badanie przeprowadzono w biurze klimatyzowanym, z udziałem 36 studentów. Eksperymenty trwały 4,5 godziny i obejmowały różne zadania poznawcze oraz pomiary fizjologiczne, takie jak temperatura skóry, tętno, zmienność rytmu serca oraz saturacja tlenowa. Uczestnicy oceniali również komfort termiczny, jakość powietrza oraz odczuwane objawy zdrowotne. Wyniki wykazały, że wyższe temperatury (26°C i 28°C) znacząco obniżyły wydajność poznawczą uczestników w porównaniu do 24°C, pomimo że komfort termiczny był zachowany. Średnia wydajność poznawcza spadła o 10% przy 26°C i o 6% przy 28°C. Dodatkowo, przy wyższych temperaturach, uczestnicy zgłaszali częściej zmęczenie, wyżej oceniali poziom obciążenia pracą.
Co z tego wynika?
Badanie sugeruje, że optymalna wydajność poznawcza jest osiągana w środowisku, w którym panuje ok. 21°C – 24°C. Wyniki wskazują, że w miejscach, gdzie priorytetem jest wydajność umysłowa, warto zapewnić chłodne warunki pracy. Ponadto, zastosowanie wentylacji lub wentylatorów sufitowych może złagodzić negatywny wpływ podwyższonych temperatur na wydajność poznawczą i zdrowie. Oczywiście nie warto przesadzać z klimatyzacją, a zimą dobrze dogrzewać pomieszczenia, aby praca była wykonywana na najwyższym poziomie.
Powłoki termoizolacyjne
Nie można zapomnieć o właściwej termoizolacji i nowoczesnych metodach, które pozwalają na docieplenie oraz poprawę komfortu termicznego, czyli o powłokach termoizolacyjnych. Warto też podkreślić, że odbijają one również promienie słoneczne, co jest szczególnie przydatne w upalne dni.
Chcesz kupić farbę lub masę termoizolacyjną? Zajrzyj do naszego sklepu internetowego.
Chcesz wiedzieć więcej o powłokach termoizolacyjnych przeczytaj:
Co zamiast styropianu? Farba termoizolacyjna – jak ją wybrać?
Na zdrowie! Czyli, jak farba termoizolacyjna może poprawić Twoje samopoczucie!
Powłoki termoizolacyjne jako ekologiczne rozwiązanie na letnie dni. Obniż koszt klimatyzacji o 10%
Źródła:
[1] Palinkas, L. A. (2001). Mental and cognitive performance in the cold. International Journal of Circumpolar Health, 60(3), 430-439.
[2] Lan, L., Tang, J., Wargocki, P., Wyon, D. P., & Lian, Z. (2021). Cognitive performance was reduced by higher air temperature even when thermal comfort was maintained over the 24–28°C range. Indoor Air, 31(2), 492-506.
